مسلمانان و خصوصا شیعیان این روزها، ایام پر التهاب و سختی را پشت سر می نهند، هر روز در یک نقطه از جهان شیعیان را تنها به جرم شیعه بودن و محب علی(علیه السلام) بودن مورد تعرض و کشتار قرار می دهند و از نهاد های بین المللی طرفدار حقوق بشر صدایی در نمی آید، این بار شیعیان نیجریه،  بزرگترین کشور مسلمان قاره آفریقا مورد تعرض قرار گرفته و رهبر آنها شیخ زکزکی هدف تیر دشمنان اسلام و مسلمانان قرار گرفته است و تعداد زیادی از شیعیان نیجریه به شهادت رسیده اند. در این برهه زمانی وظیفه هر مسلمان و شیعه ای است که به هر طریقی که می تواند به یاری این مظلومان بشتابد؛ عده ای با قلم، عده ای دیگر با زبان و عده ای دیگر با مال.در این مطلب برخی از مبانی اسلامی کمک و یاری رساندن به مظلوم از دیدگاه قرآن و روایات را مورد بررسی قرار می دهیم.
 

از نگاه قرآن

1.کمک به مظلوم به عنوان یکی از وظایف و تکالیف مسلمانان
«وَإِنِ اسْتَنصَرُ‌وکُمْ فِی الدِّینِ فَعَلَیْکُمُ النَّصْرُ‌[انفال/72] اگر در [کار] دین از شما یارى جویند، یارى آنان بر شما [واجب‌] است»خدای متعال در این آیه شریفه با کمال صراحت، مسلمانان را ملزم مى نماید تا به یارى برادران دینى خود که مورد ظلم و ستم قرار گرفته اند، شتافته و به وظیفه دینى خود عمل نمایند.

چراغى که به خانه رواست به مسجد حرام است ؟؟

متأسفانه عده ای مرتب به این ضرب المثل اشاره می کنند و آن را دست مایه ای قرار می دهند تا ثابت کنند که این سیاست جمهوری اسلامی اشتباه است.اما واقعیت آن است که این ضرب المثل نیز همانند برخی دیگر از ضرب المثل های فارسی مانند « خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو» با آموزه های اسلامی و دینی مطابقت ندارد و بر خلاف آنهاست.تنها ملاک برای کمک به نیازمندان، وجود توان یاری رسانی در کمک کننده است، به هر مقدار که برای او ممکن است، و شرط نیست که آیا خود انسان به آن احتیاج دارد یا نه؟

در اسلام حتی کسانی که در تنگدستی به سر می برند موظفند تا در راه خدا انفاق کنند، لذا خداوند خطاب به آنها می فرماید:« وَمَن قُدِرَ‌ عَلَیْهِ رِ‌زْقُهُ فَلْیُنفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّـهُ[طلاق/7] و آنها که تنگدستند، از آنچه که خدا به آنها داده انفاق نمایند»امام صادق(علیه السلام) در ضمن روایتی می فرماید:« گاهى اوقات من تنگدست مى شوم و به وسیله صدقه ، با خدا سودا مى کنم .»[1] یعنی در عین اینکه خود تنگدست است و نیازمند به فقرا کمک می کند و صدقه می دهد.از این رو شرط یاری این است که اگر کسی نیازمند بود و ما نیز توان یاری داشتیم به قدر وسع و توانمان به او کمک کنیم و این فرهنگ قرآن و اهل بیت(علیهم السلام) است.
 

یک هشدار!!!
« لازم است به همه عزیزان، مخصوصاً نوجوانانى که در معرض هجوم این افکار  شیطانى هستند هشدار دهیم؛ مسلمان با مسلمان برادر، و حفظ حقوق آنان بر یکدیگر لازم است، خواه در یک چارچوب جغرافیایى قرار گیرند و یا خارج از آن باشند.در مرحله اول حفظ دین آنان و آن‌گاه حفظ جان، مال و ناموس آنان بر ما واجب است. پس چنان نیست که بتوانیم، بگوییم: «چراغى که به خانه روا است به مسجد حرام است». هرجا مسلمان زیست مى‌کند، آن‌جا در حکم خانه ما است »[2]

2.سرزنش بی تفاوتان نسبت به مظلوم
«وَمَا لَکُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّـهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّ‌جَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَ‌بَّنَا أَخْرِ‌جْنَا مِنْ هَـذِهِ الْقَرْ‌یَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنکَ وَلِیًّا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنکَ نَصِیرً‌ا[نساء/75] و چرا شما در راه خدا [و در راه نجات‌] مردان و زنان و کودکان مستضعف نمى‌جنگید؟ همانان که مى‌گویند: «پروردگارا، ما را از این شهرى که مردمش ستم‌پیشه‌اند بیرون ببر، و از جانب خود براى ما سرپرستى قرار ده، و از نزد خویش یاورى براى ما تعیین فرما»

در این آیه خداوندکسانى را که نسبت به کمک و یارى ستمدیدگان، سکوت و بى تفاوتى اختیار کرده اند و قیام نمى کنند سرزنش و ملامت نموده و مورد سؤال قرار مى دهد.مؤلف تفسیر «اطیب البیان»، در ذیل این آیه مى گوید: «از این آیه استفاده مى شود که بر مسلمانان واجب است اگر دیدند مسلمانى گرفتار ظالمى شده، به قدر قوه و قدرت خود باید اقدام کنند و رفع شر آن را بنمایند»روایاتی که از حضرات معصومین (علیهم السلام) نقل شده، چند دسته است که به صورت گذرا به آنها اشاره می کنیم و علاقه مندان را به کتاب های حدیثی ارجاع می دهیم:

دسته اول، روایاتى است که امت اسلامى را در جهت یارى رساندن به مظلوم و ستمدیده و مقاومت و ایستادگى در برابر ظلم و ستم، تشویق و ترغیب مى نماید که به یک نمونه اشاره مى شود:پیامبر اسلام(صلی الله و علیه و آله) فرمود:« مَن أخَذَ لِلمَظلُومِ مِنَ الظّالِمِ کانَ مَعِیَ فی الجَنَّةِ مُصاحِباً[3] هر که داد ستمدیده را از ظالم بگیرد در بهشت با من همنشین خواهد بود.»

دسته دوم، احادیث و روایاتى است که یارى مظلوم و مبارزه با ظلم و ستم را به عنوان یک وظیفه و تکلیف شرعى، قلمداد مى نماید:پیامبر اسلام فرمود:« لِیَنْصُرِ الرَّجُلُ أَخاهُ ظالِما أَوْ مَظْلُوما إِنْ کانَ ظالِما فَیَنْهیهُ فَإِنَّهُ لَهُ نُصْرَةٌ و َإِنْ کانَ مَظْلوما فَیَنْصُرُهُ[4] انسان باید برادر (دینى) خویش را یارى کند چه ظالم باشد چه مظلوم اگر ظالم باشد او را باز دارد که این به ‏منزله یارى کردن اوست و اگر مظلوم باشد یاریش کند.»دسته سوم، افراد سُست عنصر و سهل انگار را نسبت به سرنوشت مظلومان وستمدیدگان، توبیخ و سرزنش مى نماید؛ لذا در حدیثى از رسول اکرم مى خوانیم: « مَنْ أَصْبَحَ لَا یَهْتَمُّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِینَ فَلَیْسَ بِمُسْلِمٍ[5] کسى که [ شب را] صبح کند و نسبت به سرنوشت مسلمانان [ بى تفاوت بوده و] اهتمام به خرج ندهد، مسلمان نیست.»

پی نوشت:
1.محمدی ری شهری، منتخب میزان الحکمه، ج1، ص 319، ح 3529
2.آیت الله مصباح یزدی، نظریه حقوقی اسلام، ج2 ،ص 114
3.علامه مجلسی، بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 72، ص 359
4. نهج الفصاحه ص 665، ح 2422
5.کافی، ج2، ص 69
- منابع برای مطالعه بیشتر:
اصول کافی، جلد 2 ، بَابُ الإهْتِمَامِ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِینَ وَالنَّصِیحَةِ لَهُمْ وَنَفْعِهِمْ